गटबाजीशी झुंजणारी काँग्रेस, ‘रेवाडी’ने गुजरात जिंकणार का?

राहुल गांधींचे आठ शब्द गुजरातच्या राजकारणात नव्या राजकीय आंदोलनाचे कारण बनले आहेत, गुजरातमध्ये अजूनही मागे पडलेल्या काँग्रेससाठी ही आश्वासने म्हणजे सत्तेच्या शर्यतीत टिकून राहण्यासाठी आवश्यक असलेल्या पॉवर बॅकअपसारखी आहेत. राजकीय विश्लेषकांच्या मते यावेळीही महागाई, रोजगार, शिक्षण आणि आरोग्य हे गुजरात निवडणुकीतील सर्वात मोठे मुद्दे असणार आहेत. राहुल गांधींचे हे आठ शब्द याच मुद्द्यांवर आधारित वाटतात. ही आश्वासनेच सत्तेची गुरुकिल्ली ठरू शकतात, असा विश्वास काँग्रेससाठी चुकीचा असला, तरी प्रत्यक्षात गुजरातमधील काँग्रेससाठी सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे संघटनात्मक कमकुवतपणा दूर करणे, गटबाजी आणि काँग्रेसमधून नेत्यांची होणारी हकालपट्टी रोखणे. त्यावर वेळीच नियंत्रण ठेवता आले नाही, तर आश्वासनांची ही झुंबडही फसते.

हे आठ शब्द आहेत

राहुल गांधी यांनी गुजरातची सत्ता हाती घेताच शेतकऱ्यांना ३ लाख रुपयांपर्यंतच्या कर्जमुक्तीची घोषणा केली आहे, याशिवाय गुजरातमध्ये ३०० युनिट मोफत वीज, १० लाख रुपयांपर्यंतचे उपचार आणि औषधे मोफत, दुग्धजन्य पदार्थ ५. 1 लिटर रुपये अनुदान, कोरोना महामारीच्या काळात आपल्या प्रियजनांना गमावलेल्या 3 लाख लोकांना 4 लाख रुपये नुकसानभरपाई, भ्रष्टाचाराविरोधात छाननी, वर्षभरात 5 लाख तरुणांना रोजगार, 2024 पर्यंत दहा लाख तरुणांना रोजगार आणि 2 हजार रुपये बेरोजगार भत्ता जाहीर केले आहे.

राहुल गांधींनी डाव खेळला आहे.

राहुल गांधींनी गुजरात निवडणुकीसाठी दिलेली आठ आश्वासने ही काँग्रेससाठी संजीवनी आणि इतर पक्षांसाठी अस्वस्थता आहे, राजकीय विश्लेषक याला योग्य डाव मानत आहेत, खरे तर आजकाल महागाई, रोजगार, शिक्षण आणि आरोग्य या गोष्टी गुजरातमध्ये आहेत. सर्वात मोठे मुद्दे म्हणजे, काँग्रेसची आश्वासने या मुद्द्यांवर आधारित आहेत, गॅस सिलिंडरची निम्मी किंमत, मोफत वीज, मोफत उपचार, नोकऱ्या हे सर्व या धोरणाचा भाग आहेत.

…मग मुलींना नोकरीत ५०% आरक्षण मिळेल का?

काँग्रेसचा एक शब्द हा सर्वाधिक चर्चेचा विषय आहे, खरे तर राहुल गांधी यांनी सरकार स्थापन केल्यानंतर पहिल्या वर्षी ५ लाख नोकऱ्या आणि नंतरच्या वर्षात ५ लाख नोकऱ्या देण्याचे आश्वासन दिले आहे. 2024 पर्यंत 10 लाख तरुणांना नोकरीत जोडणार. 5 लाख नोकऱ्यांवर मुलींचा हक्क सांगितला आहे. जे एकूण नोकऱ्यांच्या 50% आहे.

‘आप’ची हमी आणि काँग्रेसचे आश्वासन

गुजरातमध्ये आम आदमी पार्टी काँग्रेसचा पर्याय बनण्यासाठी पूर्णपणे उत्सुक असल्याचे दिसत आहे, दिल्लीचे मुख्यमंत्री अरविंद केजरीवाल आणि मनीष सिसोदिया यांनी आतापर्यंत गुजरातचा दौरा केला आहे, आम आदमी पार्टीच्या वतीने दिल्ली मॉडेलच्या धर्तीवर गुजरातमध्ये 300 युनिट मोफत वीज, महिलांना एक हजार रुपये, मोफत शिक्षण, सरकारी शाळांची संख्या वाढवणे, चांगले आणि मोफत उपचार, शेतकऱ्यांचे 2 लाख रुपयांपर्यंतचे कर्ज माफ करणे, 10 लाख तरुणांना नोकऱ्या देणे, बेरोजगारी दूर करणे. 3 हजार रुपये भत्ता जाहीर केला आहे. काँग्रेसच्या आठ आश्वासनांमध्ये अप्रत्यक्षपणे या सर्व घोषणांचा दंश दिसून येत आहे.

पण काँग्रेसचे मुख्य आव्हान हे आहे.

पक्षातील अंतर्गत कलह थांबवणे हे काँग्रेससमोरचे प्रमुख आव्हान आहे, कारण गुजरात काँग्रेसमधून राजीनाम्यांचा टप्पा थांबत नाही तोच राहुल गांधी यांच्या गुजरात युवक काँग्रेसचे अध्यक्ष विश्वनाथ बघेला यांनी पक्षाचा राजीनामा दिला होता.त्यामुळे कोणताही मोठा धक्का बसला नाही. काँग्रेससाठी. त्यानंतर लगेचच गुजरात काँग्रेसचे सरचिटणीस विनय सिंह तोमर यांनीही पक्षाचा राजीनामा दिला. यापूर्वी गुजरात काँग्रेसचे कार्याध्यक्ष हार्दिक पटेल, अश्विन कोतवाल, जयराज सिंह परमार यांच्यासह 11 बड्या नेत्यांनी काँग्रेसचा राजीनामा देऊन भाजपमध्ये प्रवेश केला आहे. या राजीनाम्यांमुळे काँग्रेस स्वत:ला कमकुवत मानत नसली, तरी नेत्यांच्या पलायनामुळे काँग्रेसला थोडासाच फटका बसण्याची शक्यता राजकीय विश्लेषक व्यक्त करत आहेत.

गटबाजी संपवली नाही तर परिस्थिती आणखी बिकट होईल.

विश्वनाथ बघेला यांनी गुजरातचे प्रदेशाध्यक्ष जगदीश ठाकोर यांना दिलेल्या राजीनामा पत्रात काँग्रेसवर अनेक आरोप केले आहेत, त्यांचे सर्वाधिक लक्ष पक्षातील गटबाजीवर केंद्रित झाले असले तरी, बघेला यांनी राजीनाम्यात लिहिले आहे की, पक्षात गटबाजीचे वर्चस्व असून तरुणांना येथे भविष्य नाही. याआधीही राजीनामे दिलेल्या नेत्यांनी प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्षपणे गटबाजीचा उल्लेख केला आहे. 2 सप्टेंबर रोजी काँग्रेसचा राजीनामा देणारे राजिंदर प्रसाद यांनीही त्यांच्या राजीनाम्यात काँग्रेस बुडण्यासाठी गटबाजीला जबाबदार धरले.

काय असेल गेहलोतचा खेळ?

राजस्थानचे मुख्यमंत्री अशोक गेहलोत यांना काँग्रेसने गुजरातचे वरिष्ठ निरीक्षक बनवले आहे, गुजरात काँग्रेसमधील गटबाजी संपवण्याची जबाबदारी त्यांच्यावर सोपवण्यात आल्याचे मानले जात आहे, राजस्थान हे गुजरातचे शेजारी राज्य असल्याने गेहलोत यांचे तेथील राजकारणही चांगलेच आहे. 2017 च्या निवडणुकीतही अशोक गेहलोत हेच होते, ज्यांच्या नेतृत्वाखाली काँग्रेसने आतापर्यंतची सर्वोत्तम कामगिरी केली होती. अर्थात, गेहलोत यांना आतापर्यंत गटबाजीतून बाहेर काढता आलेले नाही, पण राजकीय विश्लेषकांचे मत आहे की, गेहलोत यांच्याकडे काहीतरी रणनीती असली पाहिजे, राजस्थानच्या निवडणुकीदरम्यानही अशीच परिस्थिती होती, ज्याचा सामना गेहलोत यांनीच केला नाही तर ते मुख्यमंत्रीपदावरही विराजमान झाले.

भाजपसमोर दुहेरी आव्हान आहे

अर्थात, काँग्रेस दुफळीशी झुंजत आहे आणि आम आदमी पक्ष आपली संघटनात्मक बांधणी मजबूत करण्याचा प्रयत्न करत आहे, परंतु आपची हमी आणि काँग्रेसची आश्वासने हे भाजपसाठी निश्चितच दुहेरी आव्हान ठरत आहे, किंबहुना भाजप विरोधी पक्षांवर हल्लाबोल करत आहे. मुक्त राजकारण. पण आप आणि काँग्रेसने दिलेल्या आश्वासनांची पूर्तता करणे हे भाजपसाठी मोठे आव्हान आहे, हिमाचल प्रदेशात 125 युनिट मोफत वीज आणि बसमध्ये महिलांना अर्धी तिकीट देण्याची घोषणा करूनही भाजपमध्ये प्रवेश केला आहे. ही शर्यत, पण गुजरात निवडणुकीत भाजपला काय ‘ब्रह्मास्त्र’ मिळणार हे पाहणे उत्सुकतेचे ठरणार आहे.